Các hình thức thanh toán quốc tế phổ biến trong xuất nhập khẩu

Thanh toán quốc tế là bước quan trọng giúp doanh nghiệp đảm bảo quyền lợi và an toàn trong các giao dịch xuyên biên giới. Hãy cùng NKCN tìm hiểu về các hình thức thanh toán quốc tế phổ biến nhất hiện nay, để lựa chọn phương thức phù hợp nhất cho hoạt động kinh doanh mặt hàng xuất nhập khẩu của bạn nhé!

1. Thanh toán quốc tế trong xuất nhập khẩu hàng hóa là gì?

Thanh toán quốc tế trong xuất nhập khẩu hàng hóa là quá trình chuyển giao giá trị tài chính giữa các bên tham gia ở hai hay nhiều quốc gia khác nhau, nhằm thực hiện nghĩa vụ chi trả và nhận tiền phát sinh từ hoạt động mua bán hàng hóa, dịch vụ quốc tế. Đây là một phần không thể tách rời của giao dịch ngoại thương, giúp kết nối dòng tiền giữa nhà xuất khẩu, nhà nhập khẩu và các tổ chức tài chính trung gian như ngân hàng.

Nhờ có các hình thức thanh toán quốc tế đa dạng, quá trình giao thương trở nên thuận tiện, an toàn và minh bạch hơn, đồng thời hạn chế rủi ro về tỷ giá, chậm thanh toán hoặc gian lận thương mại trong hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa.

Các phương thức thanh toán quốc tế khác nhau có thể ảnh hưởng trực tiếp đến thời gian và chi phí giao dịch hàng hóa, do đó khách hàng cần cân nhắc kỹ lưỡng hình thức thanh toán quốc tế phù hợp nhất với nhu cầu của mình.

Để biết rõ hơn về ưu – nhược điểm của các phương thức này hãy cùng NKCN tìm hiểu chi tiết về 6 hình thức thanh toán quốc tế phổ biến nhất trong xuất nhập khẩu hàng hóa hiện nay trong phần dưới đây nhé.

2. Tổng hợp các hình thức thanh toán quốc tế phổ biến nhất hiện nay

2.1 Phương thức chuyển tiền (Remittance)

Hình thức thanh toán quốc tế chuyển tiền, hay còn gọi là Remittance, là một trong những hình thức thanh toán quốc tế đơn giản và phổ biến nhất hiện nay. Hình thức này cho phép cá nhân hoặc doanh nghiệp chuyển tiền từ quốc gia này sang quốc gia khác thông qua hệ thống ngân hàng hoặc các dịch vụ chuyển tiền quốc tế được cấp phép.

Hiện nay, có hai hình thức chuyển tiền Remittance phổ biến:

• Chuyển tiền bằng điện (T/T – Telegraphic Transfer) là hình thức ngân hàng thực hiện chuyển tiền đến người thụ hưởng thông qua hệ thống SWIFT, dựa trên yêu cầu của người gửi. Phương thức này nhanh chóng, an toàn, thường được sử dụng trong các giao dịch thương mại quốc tế, tuy nhiên phí chuyển tiền và phí điện tín thường cao hơn so với các hình thức khác.
• Chuyển tiền bằng thư (M/T – Mail Transfer) là hình thức mà ngân hàng gửi lệnh thanh toán bằng thư đến ngân hàng của người nhận. So với chuyển tiền bằng điện, phương thức này mất nhiều thời gian hơn, nhưng chi phí thấp hơn, phù hợp với những giao dịch không cần thực hiện gấp hoặc giá trị nhỏ.

2.2 Hình thức ghi sổ (Open Account)

Phương thức ghi sổ (Open Account) thường được sử dụng trong các giao dịch giữa những đối tác có mối quan hệ lâu dài và đáng tin cậy. Theo hình thức này, người bán giao hàng hoặc cung cấp dịch vụ trước, còn người mua sẽ thanh toán sau trong thời hạn đã thỏa thuận (ví dụ: 30, 60 hoặc 90 ngày).

Ưu điểm của phương thức ghi sổ là đơn giản, tiết kiệm thời gian và chi phí giao dịch. Tuy nhiên, nó ẩn chứa rủi ro lớn cho người bán, vì nếu người mua không thanh toán đúng hạn hoặc gặp khó khăn tài chính, người bán có thể mất toàn bộ số tiền hàng. Do đó, phương thức này chỉ nên áp dụng khi hai bên có sự tin tưởng và lịch sử hợp tác tốt.

2.3 Phương thức nhờ thu (Collection)

Hình thức nhờ thu (Collection) là hình thức thanh toán quốc tế trong đó ngân hàng đóng vai trò trung gian thu hộ tiền cho người bán từ người mua. Cách này thường được áp dụng khi hai bên không muốn hoặc không thể sử dụng phương thức tín dụng chứng từ (L/C).

Quy trình diễn ra như sau: người bán gửi các chứng từ liên quan đến hàng hóa hoặc dịch vụ (như hóa đơn, vận đơn, chứng nhận xuất xứ…) đến ngân hàng của mình và yêu cầu ngân hàng thu tiền từ người mua. Ngân hàng chỉ bàn giao chứng từ cho người mua sau khi người mua đã thanh toán đủ tiền theo thỏa thuận.

Phương thức nhờ thu an toàn hơn so với việc giao dịch trực tiếp, vì có ngân hàng làm trung gian. Tuy nhiên, vẫn tồn tại rủi ro nếu người mua chậm thanh toán hoặc từ chối trả tiền, đặc biệt trong trường hợp thị trường hoặc đối tác không ổn định

2.4 Hình thức nhờ thanh toán tín dụng chứng từ (Letter of credit)

Phương thức tín dụng chứng từ (L/C) là một trong những hình thức thanh toán quốc tế an toàn và phổ biến nhất, đặc biệt trong các hợp đồng xuất nhập khẩu có giá trị lớn hoặc rủi ro cao.

Theo phương thức này, ngân hàng của người mua (ngân hàng phát hành L/C) sẽ cam kết thanh toán cho người bán khi người bán xuất trình đầy đủ bộ chứng từ hợp lệ theo các điều khoản đã quy định trong thư tín dụng.

Phương thức L/C mang lại lợi ích cho cả hai bên:

• Người bán được đảm bảo quyền lợi vì sẽ nhận được tiền thanh toán từ ngân hàng ngay khi cung cấp đủ chứng từ hợp lệ, không phụ thuộc trực tiếp vào người mua.
• Người mua cũng được bảo vệ, vì ngân hàng chỉ thanh toán khi người bán hoàn tất nghĩa vụ giao hàng và xuất trình chứng từ đúng yêu cầu.

Ưu điểm lớn nhất của phương thức này là độ an toàn và tính bảo đảm cao, giúp hạn chế rủi ro trong giao dịch quốc tế. Tuy nhiên, thủ tục L/C khá phức tạp, yêu cầu tuân thủ chặt chẽ về chứng từ và phát sinh thêm chi phí dịch vụ ngân hàng, nên thường chỉ được sử dụng trong các giao dịch có giá trị lớn hoặc đối tác mới hợp tác.

2.5 Phương thức thư ủy thác mua hàng (A/P – Authority to Purchase)

Phương thức thư ủy thác mua hàng (A/P) là một hình thức thanh toán quốc tế đặc biệt, trong đó ngân hàng của nước nhập khẩu ủy quyền cho ngân hàng đại lý ở nước xuất khẩu thực hiện việc thanh toán hoặc mua hối phiếu theo yêu cầu của người nhập khẩu.

Phương thức này thường được áp dụng trong các hợp đồng mua bán có giá trị lớn, liên quan đến máy móc, thiết bị công nghệ cao hoặc dự án kỹ thuật phức tạp, đòi hỏi tính chính xác và đảm bảo cao.

Có hai cách thực hiện phổ biến:

• Cách 1: Người nhập khẩu chuyển trước 100% giá trị đơn hàng qua ngân hàng của mình sang ngân hàng tại nước xuất khẩu. Sau khi nhận được tiền, ngân hàng nước xuất khẩu sẽ phát hành thư ủy thác mua hàng (A/P) để thanh toán cho bên bán.
• Cách 2: Người nhập khẩu yêu cầu ngân hàng trong nước phát hành A/P cho ngân hàng đại lý ở nước xuất khẩu, đồng thời đặt cọc toàn bộ giá trị A/P. Sau đó, ngân hàng nước xuất khẩu dựa vào thư A/P này để phát hành A/P đối ứng và thanh toán cho người bán.

Nhờ có sự bảo đảm của ngân hàng hai bên, phương thức A/P mang lại độ an toàn cao, minh bạch và giảm thiểu rủi ro cho cả bên mua lẫn bên bán trong các giao dịch quốc tế lớn và phức tạp.

2.6 Bảo lãnh hoặc tín dụng dự phòng

Bảo lãnh là cam kết của bên thứ ba (thường là ngân hàng) nhằm đảm bảo thực hiện nghĩa vụ thay cho bên có trách nhiệm chính nếu bên đó không hoàn thành đúng các thỏa thuận trong hợp đồng. Trong lĩnh vực xuất nhập khẩu, các hình thức bảo lãnh phổ biến gồm:

• Bảo lãnh thực hiện hợp đồng,
• Bảo lãnh thanh toán hoặc ứng tiền,
• Bảo lãnh hoàn trả tiền đặt cọc,
• Bảo lãnh nhận hàng khi chưa có vận đơn gốc.

Thư tín dụng dự phòng (Standby Letter of Credit – SBLC) là một cam kết độc lập, không thể hủy ngang do ngân hàng phát hành. Theo đó, ngân hàng sẽ thanh toán cho người thụ hưởng nếu bên được bảo lãnh (người mua hoặc nhà nhập khẩu) không thực hiện đúng nghĩa vụ. Việc thanh toán dựa trên bộ chứng từ phù hợp với các điều khoản quy định trong thư tín dụng.

Cả bảo lãnh và tín dụng dự phòng thường được sử dụng kết hợp với các phương thức thanh toán quốc tế khác như L/C hay nhờ thu để tăng tính an toàn. Đây là giải pháp hiệu quả cho các hợp đồng có giá trị lớn, đặc biệt trong lĩnh vực xuất nhập khẩu máy móc, thiết bị công nghệ cao, giúp giảm thiểu rủi ro và đảm bảo quyền lợi cho cả hai bên.

3. Đặc điểm của các phương thức thanh toán quốc tế trong XNK

3.1 Tuân thủ pháp luật trong nước và quốc tế

Hoạt động thanh toán quốc tế luôn phải tuân theo cả pháp luật của từng quốc gia và các quy định, thông lệ quốc tế. Bởi lẽ, giao dịch này có sự tham gia của các chủ thể ở nhiều nước khác nhau.

Một số tổ chức quốc tế như Phòng Thương mại Quốc tế (ICC) đã ban hành nhiều bộ quy tắc quan trọng được áp dụng rộng rãi, như UCP (Quy tắc thực hành thống nhất về tín dụng chứng từ), URC (Quy tắc nhờ thu) hay INCOTERMS (Quy tắc về điều kiện giao hàng quốc tế). Các bộ quy tắc này giúp tạo ra môi trường pháp lý minh bạch, công bằng, hạn chế tranh chấp và rủi ro trong giao dịch.

3.2 Ngân hàng giữ vai trò trung tâm

Trong phần lớn các giao dịch quốc tế, ngân hàng thương mại là đơn vị trung gian thực hiện việc chuyển tiền giữa bên mua và bên bán. Doanh nghiệp xuất nhập khẩu thường không thể thanh toán trực tiếp cho nhau, mà phải thông qua ngân hàng để đảm bảo an toàn, bảo mật và tuân thủ quy định quản lý ngoại hối.

Chuyển khoản quốc tế qua ngân hàng hiện là phương thức phổ biến và hiệu quả nhất, trong khi các giao dịch nhỏ lẻ không qua ngân hàng chỉ chiếm tỷ lệ rất thấp.

3.3 Phương tiện thanh toán đặc thù

Trong thanh toán quốc tế, tiền mặt hầu như không được sử dụng. Thay vào đó, các công cụ tài chính chuyên dụng như hối phiếu (Bill of Exchange), kỳ phiếu (Promissory Note) hay séc quốc tế (Cheque) được sử dụng trong các phương thức như L/C, nhờ thu hoặc chuyển tiền T/T, giúp giao dịch diễn ra minh bạch, có cơ sở pháp lý và dễ kiểm soát hơn.

3.4 Ngoại tệ và tỷ giá là yếu tố then chốt

Các giao dịch quốc tế gần như luôn sử dụng ngoại tệ. Vì vậy, tỷ giá hối đoái ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị thanh toán và lợi nhuận của doanh nghiệp. Ngoài ra, chính sách quản lý ngoại hối của mỗi quốc gia cũng có thể tác động đến khả năng chuyển tiền và thời gian hoàn tất giao dịch.

3.5 Ngôn ngữ và luật áp dụng khi xảy ra tranh chấp

Tiếng Anh là ngôn ngữ phổ biến nhất trong các hợp đồng và chứng từ thanh toán quốc tế. Khi phát sinh tranh chấp, các bên thường sử dụng luật pháp quốc tế hoặc luật của quốc gia trung lập (được ghi rõ trong hợp đồng) để giải quyết, nhằm đảm bảo tính khách quan và công bằng cho cả hai bên.

4. Vai trò của các hình thức thanh toán quốc tế

Đối với nền kinh tế

Thanh toán quốc tế giữ vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hoạt động kinh tế đối ngoại và mở rộng hợp tác thương mại giữa các quốc gia. Thông qua quá trình giao dịch, thanh toán quốc tế giúp tăng cường vị thế của quốc gia trên thị trường toàn cầu, đồng thời tạo cầu nối cho các hoạt động đầu tư, thương mại và hợp tác tài chính quốc tế.

Đối với doanh nghiệp

Với các công ty hoạt động trong lĩnh vực xuất nhập khẩu hoặc kinh doanh quốc tế, thanh toán quốc tế giúp đảm bảo giao dịch tài chính diễn ra an toàn, chính xác và đúng thời hạn. Đây là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp duy trì hoạt động kinh doanh hiệu quả, hạn chế rủi ro tài chính và mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường toàn cầu.

Đối với ngân hàng thương mại

Hoạt động thanh toán quốc tế mang lại cho ngân hàng nguồn thu ổn định từ các dịch vụ tài chính quốc tế, đồng thời thúc đẩy phát triển nhiều hoạt động khác như tín dụng, bảo lãnh, ngoại hối…. Việc xử lý các giao dịch xuyên biên giới giúp ngân hàng mở rộng mạng lưới khách hàng, nâng cao uy tín, và đóng góp tích cực vào tiến trình hội nhập kinh tế toàn cầu.

THAM KHẢO:

• Dịch vụ thanh toán hộ Trung Quốc: Giải pháp an toàn, tối ưu
• 2 cách nhập hàng Trung Quốc có hóa đơn, chứng từ đầy đủ
• Bộ chứng từ nhập khẩu ủy thác gồm những gì? Hướng dẫn từ A–Z

5. Điều kiện để thực hiện giao dịch các hình thức thanh toán quốc tế

Khi thực hiện thanh toán quốc tế, doanh nghiệp cần tuân theo nhiều điều kiện khác nhau, bao gồm điều kiện về tiền tệ, địa điểm thanh toán, thời gian thanh toán và phương thức thanh toán.

Điều kiện tiền tệ
Đây là quy định về đồng tiền được sử dụng để thanh toán trong hợp đồng xuất nhập khẩu (ví dụ: USD, EUR, CNY…). Đồng thời, điều kiện này cũng xác định cách xử lý khi tỷ giá hoặc giá trị đồng tiền biến động trong quá trình giao dịch nhằm đảm bảo quyền lợi cho cả hai bên.

Điều kiện địa điểm thanh toán
Quy định nơi mà bên xuất khẩu sẽ nhận được tiền từ bên nhập khẩu. Địa điểm có thể là tại nước nhập khẩu, nước xuất khẩu hoặc một quốc gia thứ ba, tùy theo thỏa thuận giữa các bên.

Điều kiện thời gian thanh toán
Bao gồm ba hình thức chính:

• Trả trước: Bên nhập khẩu thanh toán toàn bộ hoặc một phần tiền hàng trước khi giao hàng.
• Trả ngay: Thanh toán được thực hiện ngay sau khi giao hàng hoặc nhận hàng.
• Trả sau: Bên nhập khẩu thanh toán sau một thời gian nhất định kể từ khi hàng được giao xong.

Điều kiện phương thức thanh toán
Đây là điều kiện quan trọng nhất trong giao dịch quốc tế, quy định cách thức bên mua thanh toán cho bên bán. Tùy vào quy mô, mức độ tin cậy và thỏa thuận giữa hai bên, doanh nghiệp có thể chọn các phương thức như L/C, chuyển tiền, nhờ thu hoặc ghi sổ để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong thanh toán.

6. Quy trình thực hiện giao dịch phương thức thanh toán quốc tế

Thanh toán quốc tế không chỉ là việc người mua chuyển tiền cho người bán, mà là một quy trình chặt chẽ, có sự tham gia của doanh nghiệp, ngân hàng, đơn vị vận chuyển và cơ quan hải quan. Tùy vào phương thức thanh toán được chọn (như L/C, T/T, nhờ thu, ghi sổ…), quy trình có thể đơn giản hoặc phức tạp hơn.

Quy trình cơ bản thường được áp dụng trong thương mại quốc tế:

1. Thỏa thuận hợp đồng và lựa chọn phương thức thanh toán
   Hai bên tiến hành đàm phán các điều khoản như: hàng hóa, giá cả, thời gian giao hàng, điều kiện Incoterms và đồng tiền thanh toán.
   Quan trọng nhất là thống nhất phương thức thanh toán quốc tế (ví dụ: L/C, T/T, OA…). Mỗi phương thức có mức độ rủi ro, chi phí và yêu cầu chứng từ khác nhau, nên cần lựa chọn phù hợp với từng đối tác.
2. Giao hàng theo hợp đồng
   Bên xuất khẩu sản xuất, đóng gói và giao hàng đúng như thỏa thuận. Khi hàng được vận chuyển, bên vận tải sẽ cấp các chứng từ giao hàng như vận đơn, hóa đơn vận chuyển, chứng nhận kiểm định…
   Một số phương thức như L/C hoặc nhờ thu yêu cầu chứng từ rất nghiêm ngặt, vì vậy việc giao hàng phải đồng bộ với kế hoạch chứng từ.
3. Chuẩn bị bộ chứng từ thanh toán
   Người bán cần chuẩn bị đầy đủ bộ hồ sơ chứng minh giao hàng, bao gồm:

• Hóa đơn thương mại (Commercial Invoice)
• Phiếu đóng gói (Packing List)
• Vận đơn (Bill of Lading / Airway Bill)
• Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O)
• Giấy chứng nhận bảo hiểm hoặc kiểm định (nếu có)
  Các chứng từ này là căn cứ để ngân hàng hoặc bên mua tiến hành thanh toán.

4. Trình chứng từ và yêu cầu thanh toán
   Người bán gửi bộ chứng từ đến ngân hàng (nếu dùng L/C hoặc nhờ thu) hoặc trực tiếp cho bên mua (nếu thanh toán T/T hoặc ghi sổ).
   Ngân hàng sẽ kiểm tra tính hợp lệ của chứng từ; nếu đúng quy định, ngân hàng sẽ thực hiện hoặc yêu cầu thanh toán.
5. Thực hiện chuyển tiền quốc tế
   Ngân hàng của người mua chuyển tiền qua hệ thống SWIFT đến ngân hàng của người bán.
   Thời gian xử lý tùy thuộc vào phương thức thanh toán:

• T/T: Tiền thường về trong 1–2 ngày.
• L/C: Có thể mất 5–7 ngày do phải kiểm tra chứng từ kỹ lưỡng.

6. Nhận tiền và hoàn tất giao dịch
   Người bán nhận tiền vào tài khoản, hai bên hoàn tất nghĩa vụ hợp đồng. Doanh nghiệp sau đó lưu trữ chứng từ, kê khai hải quan và thuế theo quy định.

Quy trình thanh toán quốc tế là một chuỗi bước liên kết chặt chẽ giữa các bên, đòi hỏi tính chính xác, minh bạch và tuân thủ quy định quốc tế để đảm bảo an toàn tài chính và uy tín giao dịch.

Trên đây là tổng hợp các hình thức thanh toán quốc tế phổ biến mà doanh nghiệp cần nắm rõ khi tham gia vào thương mại toàn cầu. Việc hiểu rõ quy trình, ưu nhược điểm của từng phương thức sẽ giúp bạn giảm thiểu rủi ro, tối ưu dòng tiền và đảm bảo giao dịch diễn ra an toàn, hiệu quả.

Nếu bạn muốn tìm hiểu sâu hơn về xuất nhập khẩu chính ngạch, quy trình thanh toán và thủ tục hải quan, hãy liên hệ ngay với NKCN để được đội ngũ chuyên gia tư vấn chi tiết và cập nhật kiến thức mới nhất!