Master bill là gì? Phân biệt master bill và house bill chi tiết

Trong hoạt động xuất nhập khẩu và vận tải quốc tế, Master Bill of Lading (MBL) và House Bill of Lading (HBL) là hai loại chứng từ không thể thiếu. Việc hiểu rõ và phân biệt chúng là cực kỳ quan trọng đối với các doanh nghiệp, người làm logistics và Freight Forwarder. Vậy Master bill là gì? Khác gì so với House bill? Cùng NKCN tìm hiểu ngay!

1. Master bill là gì?

Master bill (đầy đủ là Master Bill of Lading – MBL) là “vận đơn chủ” do hãng tàu hoặc hãng hàng không phát hành, thể hiện hợp đồng vận chuyển giữa chủ hàng và đơn vị vận chuyển.

Khái niệm:

Master bill là vận đơn đường biển/đường không do chính hãng tàu/hãng bay hoặc đại lý của họ phát hành, chỉ bên sở hữu phương tiện vận chuyển mới được quyền phát hành loại vận đơn này.​ Đây là chứng từ pháp lý xác nhận hãng tàu đã nhận hàng để chở và cam kết vận chuyển đến cảng đích theo các điều khoản ghi trên vận đơn.

Vai trò của Master bill:

• Là bằng chứng về quyền sở hữu: người cầm bản gốc Master bill được coi là chủ sở hữu hợp pháp của lô hàng và có quyền nhận, chuyển nhượng, hoặc dùng làm bảo đảm thanh toán.​
• Là hợp đồng vận chuyển và chứng từ làm thanh toán cước, giải quyết tranh chấp giữa chủ hàng và hãng tàu nếu có rủi ro trong quá trình vận chuyển.

Quy trình phát hành Master Bill từ hãng tàu:

Quy trình phát hành MBL từ hãng tàu bắt đầu từ việc shipper hoặc forwarder booking chỗ, cung cấp Shipping Instruction (S/I) và B/L Instruction, sau đó hãng tàu xác nhận hàng hóa và cấp vận đơn khi hàng được xếp lên tàu.​

Các bước như sau:

• Booking và cung cấp thông tin: Shipper/forwarder đặt chỗ với hãng tàu, gửi S/I (hướng dẫn vận chuyển) và B/L Instruction (chi tiết hàng hóa, số lượng bản sao) qua email, fax hoặc hệ thống ACL/NACCS.​
• Xác nhận và nhận hàng: Hãng tàu cấp Bill Number, kiểm tra hàng hóa tại kho/cảng, xác nhận chi tiết so với booking và chấp nhận vận chuyển.​
• Phát hành MBL: Sau khi hàng onboard tàu, hãng tàu in ấn, ký và phát hành MBL (thường 3 bản gốc), gửi kèm hàng cho forwarder hoặc shipper để dùng hải quan, thanh toán.​

Lưu ý trong xuất nhập khẩu Việt Nam – Trung Quốc:

MBL chỉ phát hành sau khi hàng được xếp cont và onboard, đảm bảo tính pháp lý cao cho L/C hoặc tranh chấp; forwarder thường nhận MBL trước rồi cấp HBL cho shipper thực tế. Trong vận chuyển FCL từ Trung Quốc về Việt Nam, shipper cần theo dõi qua hệ thống hãng tàu để tránh delay phát hành.​

2. House bill là gì?

House bill (đầy đủ là House Bill of Lading – HBL) là “vận đơn nhà” hoặc “vận đơn thứ cấp” do công ty giao nhận/forwarder phát hành để xác nhận họ đã nhận hàng từ chủ hàng và sẽ tổ chức vận chuyển đến người nhận thực tế.​

Khái niệm và chủ thể phát hành:

House bill là một loại vận đơn đường biển (hoặc hàng không tương ứng là HAWB) do doanh nghiệp giao nhận (freight forwarder) hoặc NVOCC phát hành, không phải do hãng tàu trực tiếp cấp.​ Trên HBL, shipper và consignee thường là người xuất khẩu và người nhập khẩu thực tế, thể hiện quan hệ dịch vụ giữa chủ hàng và forwarder.​

Chức năng của House bill:

• HBL đóng vai trò là chứng từ vận tải để làm thủ tục hải quan, nhận hàng, thanh toán dịch vụ giữa chủ hàng và forwarder, và có thể được dùng như bằng chứng quyền sở hữu trong phạm vi hợp đồng dịch vụ đó.​
• HBL thường “đối ứng” với một Master bill: hãng tàu cấp MBL cho forwarder, forwarder dựa trên đó phát hành HBL cho chủ hàng để quản lý lô hàng lẻ, gom hàng hoặc khi chủ hàng không lấy bill trực tiếp từ hãng tàu.​

XEM THÊM:

• MBL và HBL trong xuất nhập khẩu là gì? Phân biệt MBL và HBL
• Freight Forwarder là gì? Vai trò Freight Forwarder trong xuất nhập khẩu
• Hóa đơn chiếu lệ là gì? So sánh Proforma Invoice và Commercial Invoice
• Thanh toán D/P là gì trong thương mại quốc tế? Quy trình thanh toán

3. Phân biệt master bill và house bill

Để tránh nhầm lẫn trong quá trình làm thủ tục và giao nhận hàng hóa, bạn cần nắm vững sự khác biệt cốt lõi giữa Vận đơn chủ (MBL) và Vận đơn nhà (HBL).

Sự khác biệt giữa master bill và house bill chủ yếu nằm ở người phát hành, người tham gia và phạm vi điều chỉnh của chứng từ:

Nên chọn House Bill khi cần linh hoạt chỉnh sửa chứng từ, đi hàng qua forwarder (đặc biệt hàng lẻ LCL) và chấp nhận rủi ro pháp lý cao hơn để đổi lấy dịch vụ “mềm” hơn và chi phí dễ chịu hơn so với Master Bill.​

Các tình huống nên chọn House Bill:

• Khi booking qua forwarder, đặc biệt với lô hàng nhỏ, hàng gom LCL, forwarder gần như luôn phát hành HBL cho bạn để họ dễ quản lý nhiều lô trong cùng một container.​
• Khi cần thay đổi nhanh thông tin trên vận đơn (sửa tên consignee, notify, địa chỉ, mô tả hàng…) mà không muốn tốn phí/chờ lâu như sửa MBL của hãng tàu.​

Khi không nên ưu tiên House Bill:

• Nếu lô hàng có giá trị lớn, điều kiện thanh toán phức tạp hoặc yêu cầu tính pháp lý cao (L/C nghiêm ngặt, tranh chấp dễ phát sinh), nên ưu tiên đứng tên trên Master Bill để có cơ sở làm việc trực tiếp với hãng tàu khi có sự cố.​
• Nếu cảng đến hoặc hãng tàu/đại lý yêu cầu MBL để nhận hàng hoặc giải phóng container, chỉ có HBL có thể khiến phát sinh thêm thủ tục, phí handling và rủi ro chậm nhận hàng.​

4. Những lưu ý khi sử dụng master bill, HBL

Khi làm việc với MBL và HBL, bạn cần lưu ý một số điểm quan trọng sau để đảm bảo quá trình vận chuyển diễn ra suôn sẻ:

• Kiểm tra kỹ thông tin: Luôn luôn kiểm tra tính chính xác của các thông tin như tên, địa chỉ Shipper và Consignee, số lượng, mô tả hàng hóa, số container/seal, cảng đi/đến trên cả MBL và HBL để tránh sai sót khi làm thủ tục hải quan.
• Chấp nhận của Ngân hàng (nếu có L/C): Nếu thanh toán bằng Thư tín dụng (L/C), người xuất khẩu phải đảm bảo rằng vận đơn (thường là HBL) đáp ứng tất cả các điều kiện do L/C quy định.
• Quyền sở hữu hàng hóa: Vận đơn gốc (Original B/L) là chứng từ thể hiện quyền sở hữu hàng hóa. Người nhận hàng phải xuất trình B/L gốc để nhận hàng (trừ trường hợp sử dụng Surrendered Bill hoặc Telex Release).
• MBL và HBL phải khớp nhau (một phần): Thông tin chi tiết trên HBL phải nằm trong phạm vi thông tin tổng hợp của MBL. Ví dụ, tổng số lượng kiện hàng trên tất cả các HBL phải bằng số lượng kiện hàng trên MBL.

Việc hiểu rõ bản chất và sự khác biệt giữa Master Bill (MBL) và House Bill (HBL) là một kỹ năng nền tảng và cực kỳ quan trọng đối với bất kỳ ai làm trong ngành xuất nhập khẩu. MBL là bằng chứng pháp lý cao cấp nhất từ hãng tàu, trong khi HBL là công cụ quản lý linh hoạt do Forwarder phát hành, phục vụ trực tiếp cho chủ hàng thực tế. Nắm vững hai loại vận đơn này giúp doanh nghiệp tránh được các rủi ro về thủ tục hải quan, chậm hàng và tranh chấp thanh toán.

Đặc biệt trong bối cảnh giao thương sôi động giữa Việt Nam và Trung Quốc, việc lựa chọn Forwarder uy tín để xử lý chính xác chứng từ và vận chuyển là yếu tố then chốt.

Nếu bạn đang tìm kiếm một giải pháp vận chuyển hàng hóa chính ngạch trọn gói, an toàn và chuyên nghiệp từ Trung Quốc về Việt Nam, hãy để NKCN đồng hành cùng bạn. Với kinh nghiệm xử lý hàng nghìn lô hàng, chúng tôi cam kết mang lại dịch vụ nhập khẩu chính ngạch Trung – Việt minh bạch, tối ưu chi phí, và đảm bảo các thủ tục MBL/HBL được xử lý chuẩn xác nhất, giúp hàng hóa của bạn về đích nhanh chóng và hợp pháp.