Hạn ngạch thuế quan là gì? Khái niệm, ví dụ, quy định mới nhất

Hạn ngạch thuế quan là một công cụ quan trọng trong chính sách thương mại quốc tế, được nhiều quốc gia sử dụng để điều tiết hoạt động xuất nhập khẩu. Trong bài viết này hãy cùng NKCN tìm hiểu chi tiết hạn ngạch thuế quan là gì, ưu nhược điểm, mặt hàng áp dụng, quy trình cấp phép, và quy định mới nhất.

1. Hạn ngạch thuế quan là gì?

1.1 Khái niệm thuế quan và hạn ngạch

Thuế quan là loại thuế do cơ quan hải quan của một quốc gia đánh vào hàng hóa xuất khẩu hoặc nhập khẩu khi hàng hóa qua cửa khẩu của nước đó. Thuế quan có vai trò quan trọng trong việc điều tiết hoạt động thương mại quốc tế, bảo vệ sản xuất trong nước và tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước.

Hạn ngạch (quota) là giới hạn về số lượng, khối lượng hoặc giá trị của hàng hóa được phép nhập khẩu hoặc xuất khẩu trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định. Hạn ngạch nhằm kiểm soát và điều tiết lượng hàng hóa lưu thông, giảm thiểu tác động tiêu cực đến thị trường nội địa.

Hạn ngạch thuế quan (Tariff-Rate Quota – TRQ): Là một hệ thống kết hợp giữa thuế quan và hạn ngạch. Theo đó, một lượng hàng hóa nhất định (trong hạn ngạch) được phép nhập khẩu vào quốc gia với mức thuế suất thấp hơn (thường là 0% hoặc rất thấp). Bất kỳ lượng hàng hóa nào vượt quá giới hạn này sẽ bị áp dụng mức thuế suất cao hơn (thường là mức thuế MFN – Tối huệ quốc hoặc mức thuế cao hơn).

1.2 Ví dụ về hạn ngạch thuế quan

Ví dụ, Việt Nam quy định hạn ngạch thuế quan nhập khẩu 100.000 tấn đường mỗi năm với thuế suất ưu đãi 5%. Nếu doanh nghiệp nhập khẩu vượt quá con số này, phần vượt ra sẽ phải chịu thuế suất cao hơn, ví dụ 40%. Điều này giúp kiểm soát lượng hàng hóa vào thị trường, bảo vệ ngành sản xuất nội địa và điều tiết cung cầu.​

Một ví dụ khác là hạn ngạch thuế quan đối với mặt hàng thép: 50.000 tấn được áp mức thuế ưu đãi 10%, còn phần vượt hạn ngạch chịu thuế suất 25% nhằm bảo vệ sản xuất thép trong nước.

1.3 So sánh thuế quan và hạn ngạch

1.4 Phân loại hạn ngạch thuế quan nhập khẩu và xuất khẩu

Hạn ngạch thuế quan nhập khẩu: Là biện pháp do cơ quan nhà nước có thẩm quyền áp dụng để giới hạn số lượng, khối lượng, giá trị hàng hóa được nhập khẩu với mức thuế suất ưu đãi trong hạn ngạch, phần vượt sẽ chịu mức thuế cao hơn. Mục đích là bảo vệ sản xuất trong nước, kiểm soát thị trường nội địa và tuân thủ cam kết thương mại quốc tế.

Hạn ngạch thuế quan xuất khẩu: Là biện pháp giới hạn số lượng, khối lượng, giá trị hàng hóa xuất khẩu, nhằm điều tiết nguồn cung hàng hóa ra thị trường quốc tế, đảm bảo cân đối trong nước và ổn định giá cả.

2. Cách thức hoạt động của hạn ngạch thuế quan

Hạn ngạch thuế quan là một công cụ quản lý thương mại quốc tế đặc biệt, hoạt động dựa trên sự kết hợp giữa hạn mức cho phép nhập khẩu hoặc xuất khẩu hàng hóa và hai mức thuế suất khác nhau. Cơ chế này tạo ra một ranh giới rõ ràng giữa phần hàng hóa được hưởng thuế suất ưu đãi và phần hàng hóa vượt hạn ngạch sẽ phải chịu mức thuế cao hơn.

2.1 Cơ chế áp dụng hạn ngạch thuế quan

• Thuế suất ưu đãi trong phạm vi hạn ngạch: Nhà nước quy định một mức hạn ngạch nhất định cho từng mặt hàng. Trong phạm vi hạn ngạch này, hàng hóa nhập khẩu hoặc xuất khẩu sẽ được áp dụng mức thuế suất thấp hoặc miễn thuế giúp doanh nghiệp giảm chi phí, duy trì giá cả cạnh tranh và đảm bảo nguồn cung ổn định cho thị trường nội địa.
• Thuế suất cao cho phần vượt hạn ngạch: Phần hàng hóa vượt quá hạn ngạch sẽ chịu thuế suất cao hơn, đôi khi gấp nhiều lần mức thuế trong hạn ngạch. Mục tiêu là hạn chế lượng hàng hóa quá nhiều nhập khẩu hoặc xuất khẩu, bảo vệ ngành sản xuất trong nước và cân bằng thị trường.

Ví dụ: Việt Nam áp dụng hạn ngạch thuế quan với mặt hàng thịt bò nhập khẩu 30.000 tấn mỗi năm. Trong 30.000 tấn đầu tiên áp dụng thuế suất 5%, phần vượt hạn ngạch bị đánh thuế 40% khiến chi phí tăng và giảm sức hấp dẫn đối với nhà nhập khẩu.

Việc phân bổ hạn ngạch thường được thực hiện thông qua giấy phép (giấy phép nhập khẩu/xuất khẩu) do cơ quan có thẩm quyền của nhà nước cấp cho các đối tượng được hưởng (ví dụ: các thương nhân có nhu cầu nhập khẩu).

2.2 Phương thức phân bổ hạn ngạch thuế quan

Do giới hạn về số lượng, việc phân bổ hạn ngạch cần minh bạch và công bằng để tránh tranh chấp. Các phương thức phổ biến gồm:

• Cấp phép theo thứ tự (First-Come, First-Served): Hạn ngạch được phân bổ cho những doanh nghiệp đăng ký trước, đến khi hết mới dừng cấp phép. Phương thức này đơn giản nhưng có thể gây tranh giành hạn ngạch.
• Đấu giá hạn ngạch: Doanh nghiệp trả giá để mua quyền nhập khẩu với thuế suất ưu đãi trong hạn ngạch, tạo nguồn thu cho ngân sách và công bằng hơn về quyền lợi.
• Phân bổ theo lịch sử nhập khẩu: Dựa trên lượng nhập khẩu trong quá khứ của doanh nghiệp để phân bổ hạn ngạch, tạo sự ổn định cho các doanh nghiệp đã có kinh nghiệm nhập khẩu lâu dài.

2.3 Thẩm quyền và quy trình áp dụng

Theo Luật Quản lý ngoại thương 2017, Bộ trưởng hoặc thủ trưởng cơ quan ngang Bộ có thẩm quyền quyết định lượng hạn ngạch thuế quan cho từng mặt hàng. Bộ Công Thương công bố và hướng dẫn phương thức phân bổ hạn ngạch thuế quan.

Doanh nghiệp cần nắm rõ quy trình đăng ký, thủ tục cấp phép để đảm bảo được hưởng thuế suất ưu đãi trong hạn ngạch, tránh vi phạm quy định thương mại quốc tế và pháp luật nội địa.

3. Mục đích và vai trò của hạn ngạch thuế quan là gì?

Hạn ngạch thuế quan là một công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô quan trọng với các mục đích và vai trò chính:

• Bảo vệ ngành sản xuất trong nước: Hạn ngạch thuế quan giới hạn lượng hàng hóa nhập khẩu với mức thuế suất ưu đãi, giúp giảm áp lực cạnh tranh từ hàng ngoại nhập có giá rẻ hoặc chất lượng cao, qua đó giúp các doanh nghiệp trong nước có không gian phát triển và nâng cao năng lực sản xuất.​
• Ổn định thị trường và giá cả nội địa: Việc kiểm soát số lượng hàng hóa nhập khẩu thông qua hạn ngạch giúp ngăn ngừa tình trạng dư cung, dao động giá không ổn định trên thị trường, đặc biệt với các mặt hàng thiết yếu như nông sản, thực phẩm, năng lượng.​

• Cân bằng cán cân thương mại và bảo vệ dự trữ ngoại hối: Hạn ngạch thuế quan giúp điều tiết lượng hàng nhập khẩu, giảm nhập siêu, từ đó góp phần bảo vệ nguồn ngoại hối quốc gia, duy trì sự ổn định kinh tế vĩ mô và giảm áp lực lên cán cân thanh toán quốc tế.​
• Kiểm soát và ngăn chặn đầu cơ: Trong bối cảnh biến động thuế suất hoặc tỷ giá, hạn ngạch giúp ngăn chặn việc đầu cơ hoặc nhập khẩu ồ ạt gây mất cân bằng thị trường và ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế.​
• Bảo vệ an ninh kinh tế và xã hội: Hạn ngạch được áp dụng với các mặt hàng chiến lược nhằm duy trì nguồn cung ổn định, tránh phụ thuộc quá mức vào nguồn hàng nước ngoài, từ đó bảo vệ lợi ích quốc gia và đảm bảo đời sống xã hội ổn định.​
• Thực hiện cam kết thương mại quốc tế: Hạn ngạch thuế quan đóng vai trò như một công cụ điều phối để các quốc gia tuân thủ các hiệp định thương mại tự do và các thỏa thuận quốc tế, đảm bảo cạnh tranh công bằng và hợp tác kinh tế song phương hoặc đa phương.​
• Ưu tiên nhập khẩu các mặt hàng thiết yếu hoặc chiến lược: Nhà nước có thể áp dụng hạn ngạch thuế quan để ưu tiên một lượng hàng hóa nhất định nhằm phục vụ phát triển sản xuất, đáp ứng nhu cầu đời sống trong nước và hạn chế tiêu thụ hàng hóa xa xỉ không cần thiết.

4. Ưu, nhược điểm của biện pháp hạn ngạch thuế quan

4.1 Ưu điểm

• Bảo vệ ngành sản xuất trong nước: Hạn ngạch thuế quan giới hạn lượng hàng nhập khẩu vào thị trường nội địa, giúp hạn chế sự cạnh tranh không lành mạnh từ hàng hóa nước ngoài. Nhờ đó, các doanh nghiệp trong nước có điều kiện phát triển, duy trì việc làm và tăng cường năng lực sản xuất.​

• Ổn định thị trường và giá cả: Việc giới hạn lượng hàng hóa nhập khẩu giúp kiểm soát cung cầu, tránh tình trạng dư thừa hoặc thiếu hụt trên thị trường. Điều này góp phần ổn định giá cả, bảo vệ cả nhà sản xuất lẫn người tiêu dùng.​

• Kiểm soát cán cân thương mại: Hạn ngạch giúp giảm thâm hụt thương mại bằng cách giới hạn nhập khẩu, từ đó bảo vệ nguồn ngoại hối quốc gia và duy trì sự ổn định của nền kinh tế.​

• Ưu đãi thuế cho phần hàng trong hạn ngạch: Doanh nghiệp được nhập khẩu với thuế suất ưu đãi, giảm chi phí, nâng cao sức cạnh tranh sản phẩm trên thị trường.​

• Giảm rủi ro pháp lý: Hạn ngạch được quản lý theo quy định cụ thể, giúp doanh nghiệp thực hiện nhập khẩu đúng luật, tránh các tranh chấp thương mại.​

4.2 Nhược điểm

• Nguy cơ tạo lợi nhuận độc quyền: Những đơn vị được cấp phép nhập khẩu trong hạn ngạch có thể lợi dụng vị thế để tạo ra độc quyền, làm tăng giá bán, ảnh hưởng tới quyền lợi người tiêu dùng và doanh nghiệp khác.​

• Dễ phát sinh tiêu cực trong quản lý: Nếu không quản lý nghiêm ngặt, hạn ngạch có thể dẫn đến nhũng nhiễu, hối lộ trong quá trình cấp phép, gây mất công bằng và làm giảm hiệu quả chính sách.​

• Hạn chế sự lựa chọn của người tiêu dùng: Do giới hạn số lượng hàng hóa được phép nhập khẩu, người tiêu dùng có thể bị giới hạn về chủng loại, mẫu mã và giá cả sản phẩm.​

• Tạo ra rào cản thương mại: Hạn ngạch được xem là một hình thức bảo hộ mậu dịch, có thể gây xung đột thương mại giữa các quốc gia, ảnh hưởng tới quan hệ kinh tế song phương hoặc đa phương.​

• Gia tăng chi phí cho người tiêu dùng: Khi nguồn cung bị hạn chế bởi hạn ngạch, giá hàng hóa dễ bị đẩy lên cao hơn mức cạnh tranh tự nhiên do cung cầu bị bóp méo.

5. Các mặt hàng áp dụng hạn ngạch thuế quan nhập khẩu tại Việt Nam

Tại Việt Nam, các mặt hàng áp dụng hạn ngạch thuế quan nhập khẩu được quy định cụ thể theo Thông tư 12/2018/TT-BCT và các văn bản liên quan. Hiện nay, có 4 mặt hàng chính được quản lý theo hạn ngạch thuế quan nhập khẩu gồm:

• Đường tinh luyện, đường thô (Mã HS: 1701): Bao gồm tất cả các loại đường tinh luyện và đường thô không phân biệt hình thức, nhằm bảo vệ ngành mía đường trong nước và điều tiết cung cầu thị trường.
• Muối (Mã HS: 2501): Bao gồm muối ăn, muối công nghiệp và các loại muối khác, bảo đảm cung cấp đủ và ổn định cho sản xuất và tiêu dùng trong nước.

• Thuốc lá nguyên liệu (Mã HS: 2401): Áp dụng với thuốc lá chưa chế biến và nguyên liệu sản xuất thuốc lá, nhằm kiểm soát nguồn nguyên liệu nhập khẩu phục vụ sản xuất nội địa.
• Trứng gia cầm (Mã HS: 0407): Không bao gồm trứng đã thụ tinh để ấp, mặt hàng này được quản lý để đảm bảo cân bằng nguồn cung trong ngành chăn nuôi và sản xuất thực phẩm.

Hạn ngạch dành cho các mặt hàng này được Bộ Công Thương phối hợp với các bộ ngành liên quan như Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Tài chính xác định và công bố hàng năm. Đồng thời, các doanh nghiệp phải đăng ký và được cấp phép nhập khẩu theo hạn ngạch để hưởng thuế suất ưu đãi.​

Ngoài ra, các quy định và mức hạn ngạch cụ thể có thể thay đổi theo từng năm tùy theo chính sách điều hành và tình hình thị trường.

Để có thông tin chính xác nhất về số lượng và mức thuế suất hiện hành, bạn cần tra cứu Thông tư/Nghị định quản lý hoạt động nhập khẩu theo hạn ngạch thuế quan mới nhất của Bộ Công Thương hoặc Bộ Tài chính.

XEM THÊM:

• Danh mục hàng hóa cấm nhập khẩu về Việt Nam mới nhất 2025
• Thuế nhập khẩu từ Trung Quốc về Việt Nam 2025: Cách tính, biểu thuế
• Thanh toán L/C là gì? Chi tiết 10 bước quy trình thanh toán LC

6. Quy trình cấp giấy phép và điều kiện hưởng hạn ngạch thuế quan

Tại Việt Nam, việc áp dụng hạn ngạch thuế quan được thực hiện theo nguyên tắc phân giao và thường yêu cầu Giấy phép nhập khẩu đối với các lô hàng trong hạn ngạch.

6.1 Phương thức phân giao hạn ngạch thuế quan

Bộ Công Thương là cơ quan chịu trách nhiệm phân giao hạn ngạch thuế quan nhập khẩu cho các thương nhân (Doanh nghiệp) đủ điều kiện. Phương thức phân giao có thể khác nhau tùy thuộc vào từng mặt hàng:

6.2 Quy trình cấp giấy phép nhập khẩu trong hạn ngạch

Đối với các mặt hàng áp dụng phương thức phân giao có cấp giấy phép (như muối, trứng gia cầm, thuốc lá nguyên liệu), quy trình chung như sau:

• Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ: Thương nhân (Doanh nghiệp) chuẩn bị hồ sơ đề nghị cấp giấy phép nhập khẩu.
• Bước 2: Nộp hồ sơ: Thương nhân nộp 01 bộ hồ sơ trực tiếp, qua đường bưu điện hoặc qua Cổng thông tin một cửa quốc gia (trực tuyến) đến Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương).
• Bước 3: Tiếp nhận và xét duyệt: Trong vòng 03 ngày làm việc, Bộ Công Thương kiểm tra tính đầy đủ và hợp lệ của hồ sơ. Nếu cần bổ sung, Bộ Công Thương sẽ thông báo cho thương nhân.
• Bước 4: Cấp giấy phép: Trong vòng 10 ngày làm việc (kể từ khi nhận đủ hồ sơ hợp lệ), Bộ Công Thương sẽ xem xét và cấp Giấy phép nhập khẩu theo hạn ngạch thuế quan cho thương nhân.
• Bước 5: Thực hiện: Thương nhân sử dụng Giấy phép này để làm thủ tục hải quan cho hàng hóa nhập khẩu và được hưởng thuế suất trong hạn ngạch.

6.3 Điều kiện để được hưởng thuế suất trong hạn ngạch

Để một lô hàng nhập khẩu được áp dụng mức thuế suất thấp (trong hạn ngạch thuế quan), lô hàng đó phải thỏa mãn đồng thời các điều kiện sau:

Có Giấy phép/Quyền sử dụng hạn ngạch hợp lệ:

• Đối với các mặt hàng áp dụng phương thức cấp phép (Muối, Trứng, Thuốc lá): Thương nhân phải có Giấy phép nhập khẩu theo hạn ngạch thuế quan do Bộ Công Thương cấp.
• Đối với mặt hàng Đường áp dụng phương thức đấu giá: Thương nhân phải trúng đấu giá và có thông báo bằng văn bản về quyền sử dụng hạn ngạch thuế quan.

Số lượng hàng hóa: Số lượng hàng hóa nhập khẩu phải nằm trong số lượng ghi trên Giấy phép hoặc trong thông báo quyền sử dụng hạn ngạch đã được phân giao.

Xuất xứ hàng hóa (Nếu áp dụng FTA): Nếu hàng hóa nhập khẩu được hưởng thuế suất ưu đãi đặc biệt (ví dụ 0%) theo Hiệp định Thương mại Tự do (FTA), hàng hóa đó phải đáp ứng quy tắc xuất xứ theo FTA và có Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) hợp lệ để hưởng mức thuế ưu đãi trong hạn ngạch.

Thời điểm áp dụng: Việc áp dụng thuế suất trong hạn ngạch được thực hiện tại thời điểm đăng ký tờ khai hải quan, và cơ quan Hải quan sẽ theo dõi, trừ lùi số lượng đã nhập khẩu.

Lưu ý:

• Hàng hóa nhập khẩu vượt quá số lượng ghi trên Giấy phép hoặc quyền sử dụng hạn ngạch sẽ bị áp dụng thuế suất ngoài hạn ngạch thuế quan (mức thuế suất cao hơn, thường là mức MFN hoặc mức thuế suất theo quy định của Chính phủ).
• Các quy định chi tiết về hồ sơ và thủ tục được cập nhật hàng năm theo Thông tư của Bộ Công Thương.

7. Lưu ý điều gì khi áp dụng biện pháp hạn ngạch thuế quan?

Để giúp doanh nghiệp và cơ quan quản lý thực hiện biện pháp hạn ngạch thuế quan một cách hiệu quả, hợp pháp và công bằng, đồng thời tận dụng tối ưu các ưu đãi thuế trong phạm vi hạn ngạch để phát triển kinh doanh, cần lưu ý những điều sau đây:

• Tuân thủ cam kết quốc tế: Việt Nam chỉ áp dụng hạn ngạch thuế quan theo các điều ước quốc tế mà quốc gia là thành viên, đảm bảo sự phù hợp với các hiệp định thương mại tự do (FTA) và cam kết WTO nhằm tránh rủi ro tranh chấp thương mại.​
• Không áp dụng hạn ngạch cho hàng hóa phục vụ sản xuất xuất khẩu: Hạn ngạch thuế quan nhập khẩu không áp dụng cho số lượng, khối lượng, trị giá hàng hóa dùng để sản xuất hoặc gia công hàng hóa xuất khẩu. Điều này giúp thúc đẩy hoạt động sản xuất, xuất khẩu của doanh nghiệp trong nước.​
• Công khai, minh bạch và khách quan: Việc phân bổ hạn ngạch và áp dụng thuế suất trong hạn ngạch phải đảm bảo công khai, minh bạch về số lượng, trị giá hàng hóa và phương thức phân bổ để tránh tiêu cực, tạo môi trường kinh doanh công bằng.​
• Tuân thủ đúng thẩm quyền và quy định pháp luật: Bộ trưởng hoặc thủ trưởng cơ quan ngang Bộ có quyền quyết định lượng hạn ngạch thuế quan đối với từng mặt hàng theo quy định tại Luật Quản lý ngoại thương 2017. Doanh nghiệp phải nắm rõ quy định này để thực hiện đúng pháp luật.​
• Chuẩn bị hồ sơ và thủ tục đầy đủ, chính xác: Doanh nghiệp cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ pháp lý, hợp đồng mua bán, chứng từ xuất xứ, hóa đơn, vận đơn… để được cấp phép nhập khẩu theo hạn ngạch, đồng thời tránh rủi ro bị từ chối hoặc xử phạt do khai sai lệch.​
• Theo dõi, kiểm tra việc sử dụng hạn ngạch: Doanh nghiệp cần nắm rõ số lượng hạn ngạch còn lại để lên kế hoạch nhập khẩu hợp lý, tránh vượt hạn ngạch sẽ chịu thuế suất cao và rủi ro về chi phí và pháp lý.​
• Lựa chọn phương thức phân bổ hợp lý: Việc áp dụng các phương thức phân bổ hạn ngạch như cấp phép theo trình tự, đấu giá hay phân bổ theo lịch sử nhập khẩu cần phù hợp để đảm bảo hiệu quả, công bằng và minh bạch trong quản lý hạn ngạch.​

Hạn ngạch thuế quan (TRQ) là yếu tố then chốt quyết định chi phí và tính hợp pháp của hàng hóa nhập khẩu. Việc hiểu rõ khi nào áp dụng thuế suất thấp (trong hạn ngạch) và khi nào áp dụng thuế suất cao (ngoài hạn ngạch) là vô cùng quan trọng đối với mọi thương nhân.

Để đảm bảo mọi lô hàng được thông quan minh bạch, chính xác và tối ưu về thuế, đặc biệt là khi nhập khẩu từ thị trường lớn như Trung Quốc, doanh nghiệp cần một đối tác chuyên nghiệp.

NKCN cung cấp dịch vụ nhập hàng Trung Quốc chính ngạch, trọn gói. Chúng tôi cam kết giúp hàng hóa của bạn tuân thủ mọi quy định về thuế và hạn ngạch, giải quyết triệt để các thủ tục hải quan phức tạp, giúp doanh nghiệp tập trung phát triển kinh doanh mà không lo lắng về các rào cản thương mại. Liên hệ để được tư vấn 24/7:

Nhập Khẩu Chính Ngạch

• Địa chỉ: Tầng 6, IP3 Imperial Plaza 360 Giải Phóng, Phương Liệt, Thanh Xuân , Hà Nội
• Số điện thoại: 0961771688
• Email: nhapkhauchinhngach.vn@gmail.com
• Website: https://nhapkhauchinhngach.vn